جدال مرگ و معیشت زیر سقف لرزان معادن زغال سنگ کرمان

هرچقدر هم ایمنی را رعایت کنیم، استخراج سنتی از معادن زغال سنگ باعث ریزش آن می شود اما با برخی از راهکارها فقط می توان جلو برخی  اتفاقات ناخواسته را گرفت به شرط اینکه مسئول ایمنی زیر نظر فرد خاصی نباشد.

وی با اشاره به اینکه معدن ۱۲ – ۱۴ پابدانا که اخیرا دچار حادثه ای با ۲ کشته شده مربوط به بخش خصوصی است تصریح کرد: تا زمانی که جان خود را از دست ندهیم کسی از مشکلات کار در معادن زغال سنگ باخبر نمی شود.

محسن شریفی ادامه داد: بحث ایمنی یعنی هزینه و برای انجام هر اقدامی در این زمینه باید هزینه کرد؛ زمانی که درآمد و هزینه ‎ها تراز نباشد ایمنی نیز افت می کند.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان با تأکید بر اینکه ریزش معدن ۱۴-۱۲ پابدانا کوهبنان به دلیل نشت گاز نبوده است تصریح کرد: معادن گاز خیز در حوزه صنعت زغال با یکدیگر متفاوت هستند و ایمن سازی لازم در این معدن تا حدودی انجام شده اما شکست زمین (گسل) در این معدن سبب ایجاد حادثه شده  و ایمن سازی کفایت نکرده و ریزش کرده است.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی همچنین با اشاره به اینکه شاخص سرانه تولید را باید مبنا قرار دهیم گفت: فناوری تولید در معادن زغال سنگ باید افزایش یابد که نیازمند تجهیزات و امکانات است، ضمن آنکه فعالیت سنتی در این معادن خطرات را افزایش داده و تعدادی از کارگران همواره در معرض خطر جانی هستند که می‌توان با استفاده از تجهیزات ایمنی معادن را نیز ارتقا داد.

ریزش معدن اخیر در معدن بخش خصوصی ۱۲-۱۴ شرکت پابدانا واقع در کوهبنان رخ داد و براساس اعلام هلال احمر ریزش معدن پنج حادثه دیده داشت که سه تن نجات یافتند اما ۲ تن هم جان باختند؛ معدنی که مسئولان وزارت کار می گویند چهار اخطار قبلا به علت نداشتن اصول ایمنی گرفته بوده است.

محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور و نیز زرییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز درعین حال با تاکید بر اینکه مشکلات معادن زغال سنگ کرمان چه بخش دولتی و چه خصوصی باید به شکل ریشه ای و طی فرآیندهای اصولی و با نگاه به افزایش بهره وری با به کارگیری تجهیزات روز و شیوه های مدرن استحصال حل شود تصریح کرد: کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ضمن اینکه موضوع و مسائل معادن زغال سنگ استان کرمان را به سوی بهره ور شدن سوق می دهد، به حمایت از این شرکت ها با تسهیلاتی برای تامین تاسیسات، تجهیزات و ماشین آلات نیز اقدام می کند.

مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان نیز با اشاره اینکه شاخص‌های متفاوتی در حوزه ایمنی وجود دارد تصریح کرد: زغال سنک در شرایط فعلی کشور از لحاظ ریالی و اقتصادی وضعیت خوبی ندارد؛ قیمت زغال پایین و هزینه ها بشدت بالا رفته است.

به گزارش ایرنا گرچه مدیران استان کرمان می‌گویند «شمار حوادث این معادن طی امسال در مقایسه با سال های گذشته بالا نیست» اما یک حادثه هم ناگوار است ضمن اینکه طی چندسال اخیر اخبار حوادث ریزش معادن زغال سنگ هربار خبرساز بوده و مسئولان هم معتقدند شیوه های سنتی فعالیت معادن هم آمار حوادث را بالا برده و هم بهره‌وری را به میزان زیادی کاهش داده است.

معدن داران باید برای فرآیندهای اکتشاف و استخراج هزینه بیشتری کنند تا شرایط ایمن تری برای فعالیت کارگران و صیانت از جان آنان فراهم آید که در بیشتر آنها می بینیم این  اتفاق نمی افتد و شرایط کار به شیوه های سنتی از جمله پاشنه پاشیل های این نوع معادن که بیشتر در شمال استان مستقر هستند، تبدیل شده است.

این مسئول با اشاره به اقدامات اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان در حوزه ایمنی معادن گفت: با بازرسی های مکرر نواقص قانونی را به شرکت های معدنی اعلام می کنیم تا نواقص موارد ایمنی را بررسی و اقدام کنند.

شریفی در عین حال با بیان اینکه ایمنی اولویت کار ماست و اگر کارگاهی ایمن نباشد بنده اجازه ورود کارگر را نمی دهم بیان داشت: کارگر باید با ایمنی کامل وارد تونل شد و این مهم مستلزم هزینه و پشتیبانی بالاتر است که دولت می تواند در این زمینه از حوزه عوارض و غیره هزینه کند و حداقل سالانه به هر معدن یک گازسنج تخصیص دهد.

مصباح با اشاره به اینکه به نظر می رسد معادن خصوصی و شرکت ملی زغال سنگ کرمان باید یک سرمایه گذاری ویژه ای را در حوزه ایمنی کارگاه‌های خود انجام دهند تا کارگران با فراغ بال بیشتر کار کنند تصریح کرد: در این قضیه به صورت جدی ورود کرده ایم و به معادن شهرستان های راور، کوهبنان و زرند هشدار داده شده است که اگر کارگاهی ایمنی نداشت به مرجع قضایی معرفی می‌شود.

درواقع هزاران نفر در معادن زغال سنگ دولتی و خصوصی استان کرمان مشغول کار هستند اما شمار بالای جانباختگان مستقیم و غیرمستقیم این معادن در شرایطی است که می توان با توجه بیشتر معدن داران به استانداردهای کار و ایمنی، نظارت بیشتر دستگاه های متولی و در کل حفاظت بیشتر از جان کارگران در محیط معادن شمار حوادث و فوتی های آنها را کاهش داد یا به صفر رساند.

ریشه مشکلات و ضرورت تعیین تکلیف زغال سنگ

وی با اشاره به اینکه چند معدن را به دلیل رعایت نکردن موارد ایمنی به مراجع قضایی ارجاع داده ایم تصریح کرد: از نمایندگان مراجع قضایی نیز برای بررسی دقیق موارد ایمنی در معادن زغال‌سنگ دعوت شده تا از نزدیک مشاهده کنند.

شرایط ایمنی و حفظ جان کارگران در حوادث یک طرف، سختی کار و بیماری های تنفسی که تا آخر عمر کارگران را رها نمی کند هم یک طرف؛ همه و همه دست به دست هم داده و ضرورت ورود قوی تر و بیشتر دولت و سایر دستگاه ها مانند قوه قضاییه و مجلس را به این معادن در شمال استان بیشتر و بیشتر کرده است.

تا جان ندهیم کسی باخبر نمی شود

وضعیت بغرنج خدمات رسانی بهداشت و درمان و حفظ ایمنی در برخی شرکت های خصوصی زغال سنگ استان کرمان در شرایطی رقم خورده است که متولیان نظارت موثری بر روند فعالیت کارگران در صدها متر زیر زمین معادن زغال سنگ ندارند و کارگران نیز ضریب شغلی و استقرار تیم های درمانی و امداد و نجات را در محل معادن مطالبه می کنند. حلقه مفقوده ای که مسئولان استان می گویند احداث آن مصوب شده اما به علت کمبود اعتبار هنوز اجرایی نشده است.

یازدهم آبان بود که رییس حوزه قضایی کوهبنان نیز از تشکیل پرونده قضایی برای حادثه دلخراش ریزش معدن زغال سنگ در این شهرستان خبرداد و گفت: در صورت تشخیص کوتاهی، با ترک فعل های صورت گرفته برخورد خواهد شد. 

تلاش ایرنا برای احصای آمار حوادث و تلفات ناشی از آن در معادن زغال سنگ شمال کرمان به عدد روشنی نرسید؛ گرچه تشکل کارگران این معادن عدد ۳۰۰ جان باخته مستقیم و غیرمستقیم(ناشی از عوارض سختی کار) را طی ۲۰ سال اخیر مطرح می کنند اما احصای این آمار نیازمند بررسی و تامل بیشتر است. 

از یک طرف ریزش معادن ناشی از عوامل طبیعی و از سوی دیگر برخاستن خاک معادن زغال سنگ و همچنین فلزات ریز دیگر و کمبود اکسیژن موجب بیماری های متعدد قلبی و ریوی برای کارگران بخش استخراج معادن می شود

از یک طرف ریزش معادن ناشی از عوامل طبیعی و از سوی دیگر برخاستن خاک معادن زغال سنگ و همچنین فلزات ریز دیگر و کمبود اکسیژن موجب بیماری های متعدد قلبی و ریوی برای کارگران بخش استخراج معادن می شود؛ اثرات و عوارض ناشی از سال ها فعالیت در معادن در بدن کارگران باقی می‌ماند و در نهایت آنان را از پای در می آورد.

مرکز امداد و نجات زغال سنگ باید حتما در استان احداث شود که در این زمینه یک مرکز برای کرمان مصوب شده و منابع آن باید تامین شود.

عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان گفت: ما هرچقدر هم ایمنی را رعایت کنیم، استخراج سنتی از معادن زغال سنگ باعث ریزش آن می شود اما با برخی از راهکارها فقط می توانیم جلو برخی اتفاقات ناخواسته را بگیریم به شرط اینکه مسئول ایمنی زیر نظر فرد خاصی نباشد.

وی ادامه داد: جان باختن این افراد عمدتا به علت نارسایی ریوی، کمبود اکسیژن یا انعقاد خون بوده است اما متاسفانه اینها دیده نمی شوند که باید مسئولان تمامی مراتب فعالیت کارگران را بدانند.

وی با اشاره به اینکه شرکت معادن زغال سنگ کرمان قدیمی و دولتی است گفت: ردیف بودجه‌ای در خصوص شاخص‌های ایمنی نداریم اما ما باید این شاخص را حفظ کنیم.

وی ادامه داد: معادن خصوصی به لحاظ اقتصادی ضعیف هستند و توانایی خرید یک گاز سنج ۴۰ میلیون تومانی را ندارند و ما هم با هفت معدن دولتی نیاز به این پشتیبانی داریم.

وی یادآور شد: در مجموع باید سرانه تولید معادن زغال سنگ استان کرمان افزایش یابد که نفع آن به کارگران برگردد، در صورتی که منابع و سود این معادن افزایش یابد در قالب بازتوزیع می تواند به امور شرکت بازگردد.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان در این زمینه معتقد است که برای تامین تجهیزات و امکانات معادن زغال سنگ ابتدا باید مشکلات این معادن رفع و در این خصوص بحث زغال سنگ عقبه ای دارد که باید تعیین تکلیف شود.

به طور مثال مسئولان می گویند برای همین معدن که اخیرا ریزش کرده هم چند نوبت اخطار صادر و هم به مسئولان قضایی اعلام شده؛ مسئولان هزینه های بالای معدن داران، قیمت پایین محصول و زیان های آنان را مطرح می کنند؛ حال آنکه بواقع، اگر ضمانت اجرایی برای نظارت ها و رعایت قوانین در معادن وجود نداشته باشد یا مسئولان ناظر و برخوردکننده دست بسته باشند، معلوم نیست چه سرنوشت و سرانجامی را می توان متصور بود.

شریفی خاطرنشان کرد: یک مانیتورینگ برای رصد پایش گاز متان در معادن حدود ۲ میلیارد تومان هزینه دارد و با این شرایط اقتصادی کسی توانایی ایجاد این شرایط را ندارد.

واکاوی علل حوادث و ۴ اخطار قبلی به معدن ۱۲ – ۱۴

معدن ۱۲ – ۱۴ کوهبنان یکی از آن معادنی بود که طی روزهای اخیر ریزش کرد و مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان در این زمینه می گوید چهار مرحله برای رعایت موارد ایمنی به این معدن اخطار داده شده بود اما شرکت معدنی به اخطارها توجه نداشت.

منابعی که تاکنون تامین نشده

شرکت معادن زغال سنگ کرمان شامل هفت معدن در استان کرمان می شود و اما معادن خصوصی بسیاری در شهرستان های زرند، کوهبنان و راور پراکنده اند که بررسی تعداد دقیق آنها نیازمند زمان بیشتری است.​​​

طی چندسال اخیر هر بار پس از وقوع حوادث ناگوار مانند ریزش معدن خبرهایی نیز مبنی بر ورود دستگاه قضا به این حوادث منتشر می‌شود اما کمتر نتایج این ورود و اقدام حداقل خبررسانی شده یا نتایج آن کمتر در اختیار رسانه ها قرار گرفته است.

در این زمینه بیشتر بخوانید:

مسائل اقتصادی باعث شده تمامی فکر و ذکر معادن خصوصی به تولید و فروش بیشتر برای پرداخت حقوق کارگرانشان و رسیدن به سوددهی باشد و در این شرایط می توان گفت که تعدادی از معادن خصوصی با توجیه نداشتن درآمد کافی، با جان کارگران بازی می‌کنند.

عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان با بیان اینکه کار ما به گونه ای است که گاهی کشته می دهد اما معتقدم جلو آمار تلفات را می توان گرفت گفت: طی ۲۰ سال گذشته حدود ۱۵۰ کشته مستقیم و ۱۵۰ نفر به واسطه عوارض ناشی از کار در معادن زغال سنگ استان کرمان جان خود را از دست داده اند.

مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان با تأکید بر اینکه قیمت زغال سنگ در کشور بسیار ارزان و پر اشتغال ترین صنعت است گفت: فرایند کار در معادن زغال سنگ سنتی است و امکان مکانیزاسیون وجود ندارد، از سوی دیگر اگر فکری به حال  افزایش قیمت زغال سنگ نشود در ادامه با افزایش مشکلات و تلفات نیروی انسانی به دلیل افت ایمنی در معادن مواجه می شویم.

پای درد دل کارگران و عدد ۳۰۰ قربانی

عضو شورای کارگری معادن زغال سنگ استان کرمان پیشنهاد کرد تیمی درمانی زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی در معادن زغال سنگ استان فعال شود تا وضعیت سلامت کارگران و همچنین علت مرگ فوتی ها را بررسی کند.

در این زمینه گفته می شود شکست لایه های زمین طی روزهای اخیر باعث ریزش معدن ۱۲ – ۱۴ کوهبنان و جان باختن ۲ کارگر شده و طی ماه های گذشته نیز آزاد شدن گازهای درونی زمین یا دیگر عوامل حادثه ساز بوده است.

محمدرضا مصباح در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه آمار حوادث در استان کرمان نسبت به سال های گذشته بالا نیست افزود: حادثه معدن ۱۲ – ۱۴ کوهبنان نخستین حادثه منجر به فوت طی ماه های گذشته بوده که در یک معدن خصوصی رخ داده است.

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان کرمان با هدف بررسی چرایی حوادث ریزش معادن زغال سنگ به میزان قابل تامل طی سال های اخیر در شمال استان کرمان موضوع را در دستور کار قرار داد که نقطه نظرات مسئولان هر بخش در ادامه گزارش منتشر می شود؛ اما آنچه اهمیت دارد اینکه خلاصه همه پاسخ های متولیان این است که «با قوه قهریه چندان نمی توان یک معدن دار بویژه معادن خصوصی را وادار کرد که برای حفاظت از جان کارگرانش هزینه بیشتری کنند!».

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان کمبود نقدینگی این معادن را یکی از مشکلات مهم برشمرد و تصریح کرد: به تعویق افتادن مطالبات شرکت‌های زغال‌سنگ استان کرمان سبب شده تا بتوانند فقط بخشی از هزینه‌ها از جمله حقوق کارگران خود را بپردازند و زندگی کارگران با مشکلات معیشتی روبه رو نشود.

وی با اشاره به اینکه بیشترین موضوع در حوزه ایمنی بحث های ریالی است گفت: در گذشته قیمت هر تن چوب ۲ میلیون تومان و اینک هشت میلیون تومان شده  و این در حالی است که قیمت زغال پایین آمده و هزینه نیروی انسانی نیز افزایش داشت؛ همه این موارد منجر شده تا معادن به سختی امرار و معاش داشته باشند چه برسد بتوانند به ایمنی معادن رسیدگی کنند.

۲ خطری که جان کارگران را تهدید می کند

مهدی حسینی نژاد به خبرنگار ایرنا افزود: مهمترین مشکلات قیمت زغال سنگ و تعیین تکلیف ضوابط، مقررات و سهام داری شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان، ضریب سختی کار و بدهی بیمه مجموعه های زغالی است که این مشکلات در حال پیگیری هستند.

زمانی با بیان اینکه استحکامات برخی معادن با چوب تامین می شود اظهارداشت: در این زمینه برای تامین ایمنی باید چوب مناسب باشد، تخریب به صورت صحیح انجام گیرد که فشار روی زغال نباشد و جرم زدایی به صورت صحیح باشد تا فعالیت ایمنی برای حفظ جان کارگران موثر واقع شود.

گرچه سرمایه گذاران بخش معدن زغال سنگ هم مشکلات خودشان را دارند و کاهش قیمت این محصول اخیرا سبب کاهش سوددهی آنان شده و انتظار می رود با واقعی شدن قیمت زغال سنگ و تامین تجهیزات استاندارد، جان معدن کاران نیز حفظ شود.

یدالله زمانی با اشاره به اینکه اگر مسئول ایمنی جلو کار را بگیرد با او برخورد خواهد شد افزود: معادن خصوصی هرقدر هم نا امن باشند، برای اینکه بتوانند حقوق پرسنل را بپردازند نمی توانند کار را متوقف کنند.

وی ابراز داشت: همچنین مجلس ضریب شغلی مشاغل زیرزمینی معادن زغال سنگ را بررسی کند زیرا ضریب شغلی ۱.۵ باعث از کار افتادگی و عوارض بسیاری برای کارگران می شود و درخواست داریم ضریب شغلی کارگران به عدد ۲ برسد که این امر با وجود پیگیری های مکرر هنوز به نتیجه نرسیده است.

مصباح با بیان اینکه برخورد قهری برای ایمن سازی معادن پاسخگو نیست و نیازمند سرمایه گذاری است گفت: همچنین نشستی به منظور رعایت ایمنی کارگاه‌ها باحضور استاندار کرمان برگزار و در این نشست سرمایه گذاری در حوزه ایمن سازی معادن که سرمایه گذاری برای نیروی انسانی است تاکید شد که امیدوایم بتوانیم این مهم را پیگیری و به نتیجه برساینم.

مدیرعامل شرکت معادن زغال سنگ استان کرمان با اشاره به سه هزار نیروی انسانی در این معادن بیان داشت: تونل های معادن عمومی شرکت زغال سنگ دارای آرک فلزی هستند و یکی از بهترین شرایط نگهداری را در کشور داریم اما در معادن خصوصی اطراف کرمان  که از لحاظ اقتصادی ضعیف تر هستند توانایی خرید آرک فلزی را ندارند و با چوب انجام می دهد که این موارد یعنی کاهش ضریب ایمنی است.

در این زمینه بیشتر بخواند:

ارزانی قیمت زغال سنگ و همچنین روش های بهره برداری تماما سنتی در استان کرمان سبب شده که این معادن زیان ده تلقی شوند؛ در واقع هزینه بر بودن فرایندها در شرایط دشوار اقتصادی، توجه کمتر به ایمن سازی را برای معدن کاران زغال سنگ کرمان به همراه داشته است.

نبود ردیف بودجه‌ برای شاخص‌های ایمنی معادن

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان بیان کرد: فرایند اجرایی این مرکز امداد و نجات در مرکز ثقل معادن زغال سنگ در حال اجرا است تا هرچه زودتر تکمیل شود.

وی ابراز داشت: در صورتی که شرکت های معدنی بتوانند تجهیزات و امکانات خود را به‌روزرسانی کنند، ظرفیت‌ تولید نیز افزایش می یابد و به سوددهی می‌رسد آنوقت دیگر کارگر دولتی، غیردولتی نداریم.